Gaitasun espezifikoak

M01GM1.1 Oinarrizko irakasgai bakoitzaren kontzeptu eta printzipio orokorrak ezagutzea

M01GM1.2 Biologiako oinarrizko diziplina guztien unitateak, dimentsioak, eskalak eta tresnak erabiltzen jakitea

M01GM1.3 Ikuspegi espaziala eta abstrakzio gaitasuna garatzea

M01GM1.4 Oinarrizko funtzio matematikoen esanahia ulertzea eta horiek erabiltzeko gai izatea

M01GM1.5 Ikasleari oinarrizko irakasgaien metodologia esperimentalaren hastapenak irakastea

M09GM.6 Ahozko eta idatzizko komunikazioa jaioterriko hizkuntzan



Zeharkako gaitasunak

GO01 Aztertzeko eta laburtzeko gaitasuna

GO02 Arazoak ebazteko gaitasuna

GO03 Informazioa bilatzeko eta kudeatzeko gaitasuna

GO04 Ezagutzak praktikan aplikatzeko gaitasuna

GO05 Ikaskuntza eta lan autonomoa eta sortzaileao

GO06 Talde-lana egiteko gaitasuna

GO07 Denbora antolatzeko, planifikatzeko eta administratzeko gaitasuna

GO08 Agindutako zereginak zehaztea, pertseberantzia eta erantzukizuna izatea

GO09 Kalitatearekiko eta ondo egindako lanarekiko motibazioa



Gaitasun orokorrak

G015 Landa lana eta laborategi lana arduraz eta modu seguruan egitea

G017 Landa eta laborategi laneko datuak eta oharrak eskuratzea, prozesatzea, aztertzea eta interpretatzea, teknika eta tresna egokien bidez, eta emaitzak modu egokian dokumentatzea landa koadernoan edo txostenetan

G023 Geologiarako garrantzitsuak diren beste diziplina batzuen ezagutza egokia izatea



Irakasgai honen helburua da, berau egiten duenak: Ezagut ditzala orokorrean izaki bizidunen ezaugarri biokimiko eta zitologiko garrantzitsuenak, jakin dezala deskribatzen Lurreko biziaren historiako gertaera biologiko, geologiko eta kimiko nabarmenenak, argudioak emanez nola, noiz eta, ahal denean, zergatik eman den aurrerapen biologiko bakoitzari buruz eta ikus dezala nola eboluzioa den gertaera biologiko guztiak elkarren artean diakronikoki josten dituen haria.

Eduki teorikoak:

Lehen atala. Sarrera. Eboluzio prebiotikoa. Biziaren sorrera

1.- Sarrera. Biologiaren eta biziaren definizioak.

2.- Eguzki-sistemaren eraketa. Lurraren paleoatmosferaren sorrera eta beronen konposizio kimikoa. Biziaren sorrera. Biziaren Lurreango historiako gertaera garrantzitsuenen kronologia.

3.- Zelularitatea. Terpenoetan eta fosfolipidoetan oinarritutako mintzen bidez ingurunetik bereiztea. Mintzetako kanalak eta proteina garraiatzaileak.



Bigarren atala. Eboluzio zelularra. Zelula eukariotikoen sorrera.

4.- Bizidunen oinarrizko hiru erreinuak: Bacteria, Archaea eta Eucarya. Hiru domeinuen arteko erlazio filogenetikoak.

5.- Energiaren lorpena. ATParen lorpena bizidunetan. Hartzidura eta glikolisia. Azido trikarboxilikoen zikloa eta ß-oxidazioa. Erredox potentzialak. Elektroi-garraiorako kateak. Protoi-ponpaketa. Protoi-ponpaketaren. ATP sintasaren funtzionamendua. Mitokondrioaren adibidea.

6.- Fotosintesi oxigenikoa eta anoxigenikoa. Kloroplastoen adibidea.

7.- Ziklo biogeokimikoak. Bizidunen eragin geokimikoak. Oxigenoaren agerpenaren ondorioak. Atmosfera oxigenodunaren eraketa. Burdina xingolatuaren formazioak.

8.- Zelula eukariotikoaren sorrera. Hipotesi endosinbiontikoa. Organismo eukariotikoen sailkapena.



Hirugarren atala. Organismoen eboluzioa. Zelula eukariotikoen ektosinbiosia: plurizelularitatea.

9.- Lan-banaketa izaki plurizelularretan. Ehunen agerpena eta hipotesiak.

10.- Metazoogenesiaren kronologia Proterozoikoan. Ediacarako organismoak. Fauna Kanbriarrarekiko harreman filogenetikoak. Lehen animalia bilateralen agerpena erregistro fosilean.

11. Metazooen garapen enbrionarioa. Metazooen sailkapena eta erlazio filogenetikoak.



Laugarren atala. Lur lehorraren kolonizazioa. Metafito eta metazooen eboluzioa.

12.- Lur lehorraren kolonizazioa: Landare lehortarrak.

13.- Lur lehorraren kolonizazioa 1: Metazooak. Lur lehorra kolonizatzerakoan animalietan emandako erantzun anatomiko-fisiologikoak.

14.- Lur lehorraren kolonizazioa 2: Metazooak. Lehen tetrapodoak.

15.- Lur lehorraren kolonizazioa 3: Metazooak. Anfibioak. Arrautza amniotikoa. Narrastien sorrera.

16.- Ektotermia eta endotermia.

17.- Dinosaurioetatik hegaztietara.

18.- Ugaztunen dibertsifikazioa.

19.- Primateak eta hominidoen agerpena.



Eduki praktikoak:

- Materia organikoaren hidratazio portzentajea eta eduki organikoa

- Fluxu osmotikoaren gaineko tenperatura eta solutu kontzentrazioaren eraginaren azterketa.

- NaCl-aren eta almidoiaren nahastea duen disoluzio baten dialisia

- Pigmentu fotosintetikoen kromatografia.

- Biureten metodoaren bidezko oilasko izterraren proteinen kuantifikazio kolorimetrikoa.

- Izaki mikroskopikoak behatzen mikroskopio optikoan.

- Animalien identifikazioa gakoen bidez.

Irakaskuntza teorikoa klase majistralen bidez emango da. Azalpenetan erabiliko diren aurkezpenak eskuragarri izango dituzte eGelan ikasgelara etorri aurretik.



Laborategiko pratiketan ikasleek erabili behar dituzten protokoloak, aldez aurretik emango zaizkie fotokopia ditzaten. Bertan apuntatuko dituzte emaitzak eta egingo dituzte grafikak.



Gela praktiketan ebatzi beharreko galdera eta problemak atal bakoitza amaitu aurretik izango dituzte eskuragarri. Noizbehinka, denbora-tarte bat emango zaie eskatutako galderak erantzuteko, banaka zein taldeka, horretarako dituzten baliabideak erabiliz: apunteak, liburuak, internet,... Behin epea bukatuta galderen ebazketa irakasleari bidaliko diote zuzenketa egin dezan. Irakaslearen balorazioa ikasleei helaraziko zaie (parte hartu dutenei)eta gela praktiketako saio batean ebazpen horren gaineko eztabaida egingo da, sortu diren zalantzak argitzeko.



Mintegietan ikasleak bikoteka lan egingo dute programarekin erlazioa duen gai baten inguruan eta honen aurkezpena egingo dute.

Laborategiko praktikak egitea beharrezkoa izango da beste atalen ebaluazioa egiteko, bai ebaluazio jarraian zein azken-ebaluazio sisteman.



Irakasgaiaren ebaluazio jarraiak hurrengo atalak izango ditu:

Edukien azterketa idatzia: %75

Mintegiaren memoria eta aurkezpena: %10

Praktikak egitea eta proba idatzia: %15



Ebaluazio jarraian proba idatzi baten bidez ebaluatzen da, non ezagutza teorikori buruzko galdera laburrak, garatzeko galderak, testa eta ariketak ebaztea eskatzen den (%75). Irakasgaia gainditzeko beharrezkoa den gutxieneko nota proba idatzian 10tik 4 ateratzea izango da. Ez da azterketa partzialik egingo.



Praktiken ebaluazioarako, entregagai bat (% 5) eta idatzizko proba bat (% 10) egingo dira.

Gai baten memoria eta azalpena ikasturtearen amaieran egiten da, mintegien bidez (% 10).





Ebaluazio jarraituari uko egiteko eta araudiaren arabera, eskolen lehen 9 asteak baino lehenago, irakasleei idazki bat bidali behar zaie.



Ebaluazio finala sisteman proba idatzi baten bidez ebaluatzen da, non ezagutza galdera laburrak, garatzeko galderak, testa eta ariketak ebaztea eskatzen den (notaren %90). Horretaz gain, laborategiko praktikei buruzko galderak ere (notaren %10) izango ditu.



Azken frogara ez aurkezteak ebaluazio deialdiari uko egitea erakarriko du eta Ez Aurkeztua bezala agertuko da.



Irakasgaiko ebaluazio probetan ikasleek debekatuta izango dute liburuak, oharrak edo apunteak erabiltzea, bai eta tresna edo gailu telefoniko, elektroniko, informatiko edo bestelakoak erabiltzea ere. Bakarrik baimentzen da kalkulagailua eramatea. Jokabide makur eta iruzurrezkoren bat gertatzekotan, UPV/EHUko ebaluazio probetan eta lan akademikoetan jokabide makur eta iruzurrezkoak eragozteari eta etika akademikoari buruzko protokoloan zehazten dena aplikatuko da.

Ikasgelan harturiko apunteak eta irakasleak emandako fotokopiak, izan ere irakasgai honetan ez zaio textu-liburu bakarrari jarraitzen. Kalkulagailua.

Oinarrizko bibliografia

CAMPBELL, N.A. & REECE, J.B. 2007 Biología. Séptima Edición.1231 pp. Editorial Médica Panamericana. ISBN: 978-84-7903-998-1. Interneteko helbidea, http://www.medicapanamericana.com/campbell



HALL, B.K. 2011 Evolution: Principles and processes. 442 pages. Jones & Bartlett Learning. ISBN-13: 9780763760397



HALL, B. & HALLGRIMSSON, B. 2008 Strickberger's Evolution. Fourth Edition. 762 pp. Jones & Bartlett Publishers.ISBN-13: 9780763700669. ISBN-10: 0763700665



LEHNINGER, A.L., NELSON, D.L. & COX, M.M. 2008 Biokimikaren Oinarriak 1013 pp. Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua. Leioa. ISBN: 978-84-9860-083-4



MADER, S.S. 2008 BIOLOGÍA. Novena Edición. 945 pp. McGraw-Hill. Interamericana.. ISBN-10: 970-10-6533-6



SOLOMON, E.P., BERG, L.R. & MARTIN, D.W. 2008 Biología. 8ª Edición. 1234 pp. McGraw-Hill Interamericana. ISBN-10: 970-10-6376-7



TXURRUKA, J.M. (Ed.). 1986 Eboluzioaren Inguruan. 324 pp. Argitarapen Zerbitzua. Euskal Herriko Unibertsitatea, Leioa. Lege-gordailua: BI. 966/86



ZENBAITEN ARTEAN. 1985 Eboluzioaren Norabideak. 340 pp. Islada Bilduma. 2. Elhuyar Taldea (Ed.). Elkar S.A., Donostia. ISBN: 84-7529-214-3

Aldizkariak

INVESTIGACIÓN Y CIENCIA
ELHUYAR. ZIENTZIA ETA TEKNIKA